Veelal wordt gedacht dat met het maken van een testament ook de begunstiging van een uitkering van een verzekering geregeld is. Echter veelal staat een levensverzekering op zichzelf en als de begunstiging dan niet goed is afgestemd met het testament kan dit voor onaangename verrassingen leiden, zeker als het om een substantieel bedrag gaat.

In een procedure waarover Rechtbank Gelderland zich mocht buigen waren de kinderen van de overledene tot enig erfgenaam benoemd, ook na zijn hertrouwen.

De net (voor het aangaan van het 2e huwelijk ) afgesloten polis van de overledene noemt ‘weduwe van verzekeringnemer’ als begunstigde boven de erfgenamen.

Had de overledene nu bedoeld dat de uitkering aan zijn kinderen zou toekomen of zijn echtgenote? Zij waren het in ieder geval niet eens over de uitleg en vroegen de rechtbank om een uitspraak.

De rechter besloot om bewijsmiddelen toe te laten om duidelijk te krijgen wat de bedoeling van de overledene was geweest. In deze bleek gelukkig uit gesprekken met een notaris en aantekeningen daarvan dat de overledene zich goed gerealiseerd had dat zonder wijziging van de polis de echtgenote de uitkering zou krijgen zodat de rechter hierbij kon aansluiten.

Maar wat te doen als in de polis nog de naam van een ex-partner staat terwijl het huis en hypotheekschuld na de scheiding aan de kinderen moet toekomen? Zeker als de schuld hoger is dan de waarde van de woning kan dit tot een vervelende situatie leiden.

Het is daarom belangrijk om na een scheiding de polissen goed na te laten kijken.

In een testament is het mogelijk om de erfenis tot een bepaalde leeftijd van kinderen onder 'bewind' te stellen. Er wordt dan een bewindvoerder aangewezen die het kind begeleidt bij het beheren van de erfenis. Het is mogelijk om een dergelijk bewind ook voor een levensverzekering te regelen maar let op: als dit niet in de polis is geregeld is het bewind uit het testament niet van toepassing op deze uitkering.

Ook als in de polis staat dat ‘de erfgenamen’ begunstigden zijn kan het misgaan. In de polisvoorwaarden staat wie als erfgenamen worden aangemerkt voor de verzekering. Meestal zijn dit de erfgenamen die in ‘standaard’ gevallen door de wet als erfgenaam worden aangewezen. Als in een testament andere erfgenamen zijn aangewezen dan de ‘standaard’ wettelijke erfgenamen kan de uitkering dus nog steeds bij de verkeerde personen terecht komen. Bijvoorbeeld als een kind is onterfd.

Ook al lijkt het nu of een uitkering van een verzekering volledig buiten een erfenis omgaat is dat echter ook niet helemaal het geval.

Als in een erfenis meer schulden dan bezittingen zijn kan, onder bepaalde voorwaarden, een begunstigde van een verzekering toch worden aangesproken om met de uitkering (een gedeelte van) dit tekort te voldoen.

Uiteraard kunnen wij u verder adviseren om te zorgen dat uw polis aansluiten bij uw wensen en/of uw testament.

Over de wenselijkheid van heffing van erfbelasting wordt veel gezegd en geschreven. Wij merken in de praktijk dat het voorkomen van erfbelasting in ieder geval een belangrijk item is. Een relatief eenvoudige manier om erfbelasting te besparen is het toekennen van een legaat aan kleinkinderen in een testament. Wat zijn de voor- en nadelen? En wat zijn de aandachtspunten?

Besparing

Zowel kinderen als kleinkinderen hebben voor de erfbelasting (in 2023) een vrijstelling van € 22.918. Daarboven zijn kinderen over een deel van € 138.642 10% erfbelasting verschuldigd en over het meerdere 20%. Kleinkinderen zijn boven de vrijstelling over een deel 18% verschuldigd en over het meerdere 36%.

Door kleinkinderen rechtstreeks een bedrag toe te kennen binnen de vrijstelling wordt hiermee direct 10% of 20% erfbelasting bij een kind bespaard.

Verder kan hiermee dubbele heffing worden voorkomen. Indien een kind al vermogen genoeg heeft kan uw erfenis bij het kind belast zijn en als dit kind overlijdt wordt over hetzelfde bedrag nogmaals erfbelasting betaalt door het kleinkind, die dan van zijn ouder erft. Dit wordt voorkomen als de grootouder direct een bedrag nalaat aan de kleinkinderen.

Kinderen ontevreden?

Het is wellicht een open deur maar alles wat aan kleinkinderen wordt nagelaten komt niet bij de eigen kinderen terecht. Want hoewel er belasting bespaard wordt kan het toch spanningen in de familie geven omdat de kinderen hadden gedacht de erfenis zelf te krijgen. Ook al zijn de kleinkinderen minderjarig; het geld uit een legaat is voor hen en kan niet naar eigen goeddunken door hun ouders worden besteed.

Gelijke monniken, gelijke kappen

Wat is gelijke behandeling?

Ieder kind hetzelfde bedrag en ieder kleinkind hetzelfde bedrag?

Of ieder gezin evenveel?

Bij de eerste optie krijgt ieder kleinkind bijvoorbeeld € 20.000 en daarna wordt de rest over de kinderen verdeeld. Is dat echter ook eerlijk als een van de kinderen zelf 4 kinderen heeft en een van de andere kinderen ongewild kinderloos is. Dan krijgt dit laatste gezin samen bij de genoemde verdeling veel minder dan het eerste gezin.

De andere optie is dat de beide kinderen ieder een gelijk bedrag krijgen maar dat zij van hun deel ieder € 20.000 aan hun eigen kinderen moeten overmaken.

Beide opties zijn op te nemen in het testament maar het is belangrijk over de juiste keuze na te denken.

Bewind

Wat gaat een 18-jarige met € 20.000 van opa of oma doen? Een studie betalen, rijbewijs halen of bewaren voor de aankoop van een eigen woning? Of op wintersport en die veel te dure auto kopen?

Als u 18 jaar nog te jong vindt om hier zelf over te beslissen kan geregeld worden dat het bedrag voor de kleinkinderen onder bewind komt te staan zodat zij tot een door u te bepalen leeftijd daar niet alleen over kunnen beslissen maar dit bijvoorbeeld samen met hun ouders moeten doen.

Testament

Indien u iets aan kleinkinderen wilt nalaten dient u dit in uw testament op te nemen. Een handgeschreven document is daarvoor niet rechtsgeldig.

Uiteraard kunnen wij u hier verder bij helpen.

Helaas gebeurt het met enige regelmaat dat een vader er bij een (vecht)scheiding achter komt dat hij niet het gezag over zijn kind heeft en juist in die situatie kan dit de nodige problemen opleveren.

Meer dan de helft van de eerstgeboren kinderen worden tegenwoordig buiten het huwelijk of een geregistreerd partnerschap geboren en juist voor die situaties was tot 1 januari 2023 gezamenlijk ouderlijk gezag geen vanzelfsprekendheid.

Tot 1 januari dienden (toekomstige) samenwonende ouders in ieder geval 2 zaken te regelen:

1) erkenning

2) gezag aanvragen.

Door erkenning wordt de partner van de moeder ook juridisch ouder. Erkenning regelen de meeste ouders voor de geboorte bij de burgerlijke stand zodat het ouderschap van beiden direct ingaat bij de geboorte van het kind.

Het juridisch ouderschap brengt onder meer met zich mee dat het kind een wettelijke erfgenaam wordt. Aan de andere kant is een juridisch ouder ook onderhoudsplichtig voor het kind. Bij erkenning kan tevens de achternaam van het kind worden vastgelegd.

Tot 1 januari was het zo dat de samenwonende partner van de moeder niet direct het gezag over het kind kreeg. Een ouder die het gezag heeft is verantwoordelijk voor de opvoeding en verzorging van het kind en heeft daartoe ook de zeggenschap.

Gezag speelt onder meer een rol bij het aanvragen van een paspoort, het reizen met een kind naar het buitenland, de inschrijving op een school, het nemen van een medische beslissing voor het kind of inzage in diens medisch dossier en het beheren van bezittingen van het kind.

Dit gezag moest na de geboorte worden aangevraagd bij de rechtbank en ook al kan dit digitaal; gebleken is dat dit toch nog wel eens vergeten werd.

Het ontbreken van het gezag bij beide ouders kan voor de nodige problemen zorgen bij het einde van de relatie van de ouders, overlijden van de moeder of indien de moeder niet meer in staat is om de verzorging op zich te nemen of beslissingen te maken.

Vanwege deze onwenselijke situaties is de wet gewijzigd en vanaf 1 januari 2023 krijgen de beide ouders bij erkenning direct het gezamenlijk gezag.

Let wel, dit geldt alleen voor erkenning na 1 januari 2023 en niet voor (andere) kinderen van de ouders die al voor die datum geboren zijn. Voor die situaties dient het gezamenlijk gezag nog steeds (digitaal) bij de rechtbank te worden aangevraagd.

Voor gehuwde ouders (ouders die een geregistreerd partnerschap hebben worden daarmee gelijk gesteld) was het al automatisch geregeld dat de echtgenoot van de moeder het gezag kreeg. Overigens is bij gehuwden erkenning niet nodig en zal dit bij samenwonende ouders wel nodig blijven ook na 1 januari 2023.

Bij samenwonende ouders blijft het verder belangrijk om bij testamenten een goede regeling te treffen ingeval van overlijden. Voor gehuwde ouders (en geregistreerde partners) kent de wet sinds 2003 automatisch een "langstlevende-regeling" waardoor de nalatenschap eerst naar de langstlevende ouder gaat en een kind het erfdeel pas kan opeisen bij overlijden van de langstlevende ouder.

Voor samenwoners geldt deze regeling niet automatisch en blijven testamenten noodzakelijk om de langstlevende ouder goed beschermd achter te laten.

Bent u samenwonend en verwacht u een kindje? Wij informeren u graag over de gevolgen en mogelijkheden.