In Nederland is in de wet vastgelegd dat een testament bij een notaris opgemaakt dient te worden. De achterliggende reden is dat iemand die een testament maakt dit zonder beïnvloeding moet doen en dat de notaris zich ervan vergewist dat diegene ook begrijpt wat de consequenties zijn van het te maken testament.

Een uitzondering hierop is een codicil. Het is namelijk wel mogelijk, zonder notaris, bepaalde goederen, te weten sieraden, kleding of inboedel, aan iemand na te laten door dit te omschrijven in een handgeschreven codicil.

Maar wat nu als er al wel een bespreking heeft plaatsgevonden bij een notaris en het concept-testament is opgemaakt maar de testateur komt te overlijden zonder dat het testament getekend is?

Kunnen er dan wel of niet rechten aan het concept worden ontleend?

Deze situatie deed zich voor en de rechter moest zich hierover buigen. De overledene was zonder testament overleden maar er was wel een concept testament opgesteld waarin hij zijn samenwonende partner had benoemd tot enig erfgename. Zonder testament is deze partner volgens de wet geen erfgenaam en zouden de familieleden van de overledene erfgenaam zijn.

De partner stapte naar de rechter en vordert dat zij wel als enig erfgenaam moet worden beschouwd omdat op grond van redelijkheid en billijkheid moet worden afgeweken van de vormvoorschriften.

De rechtbank heeft dit betoog verworpen. De rechtbank geeft aan dat niet met zekerheid is vast te stellen dat het concept-testament de wil van de overledene inhoudt. Het geeft een indicatie maar de overledene had nog aanpassingen kunnen maken op het testament en het toetsingsmoment is nu juist bij de ondertekening waarbij de notaris alleen met de betrokkene zou zijn geweest en geverifieerd had dat het testament daadwerkelijk de wil van de betrokkene was.

Hiermee blijft de partner met lege handen achter.

Mede naar aanleiding van deze uitspraak hebben een aantal mensen een petitie aangeboden aan de Tweede kamer waarin wordt bepleit dat ook aan een concept-testament rechten kunnen worden ontleend. Vervolgens zijn vanuit de Tweede Kamer vragen gesteld aan de minister voor Rechtsbescherming.

De minister heeft naar aanleiding van deze vragen geantwoord dat hij vasthoudt aan de huidige vormvoorschriften van een testament. Voor de rechtsgeldigheid van een testament moet de akte waarin het testament is opgenomen ondertekend zijn door de betrokkene. De minister vindt dit vormvoorschrift, in het belang van de rechtszekerheid en voor de bescherming van de betrokkene wenselijk. Er kunnen meerdere concepten worden opgesteld en iemand kan zich daar nog op bezinnen. Zolang de ondertekening nog niet heeft plaatsgevonden en er alleen een concept van het testament bestaat, bestaat er geen zekerheid dat het testament overeenstemt met de wil van de betrokkene. Juist bij een testament is deze rechtszekerheid van groot belang, omdat de uiterste wil pas in werking treedt op het moment dat de betrokkene zich daarover niet meer zelf kan uitlaten.

Overigens kent de belastingdienst wel een coulance-regeling als de uiteindelijke erfgenamen toch de wensen uit het concept-testament (die vlak voor overlijden moet zijn opgemaakt) willen uitvoeren zodat er niet zowel erfbelasting door de wettelijke erfgenamen als schenkbelasting door de uiteindelijke verkrijger verschuldigd hoeft te worden.

Wij merken dat het verdwijnen van de 'jubelton' onduidelijkheid heeft gebracht in de mogelijkheid om nog vrijgesteld van schenkbelasting te schenken door ouders aan hun kinderen en daarom zetten wij dit voor u nog even op een rij.

Ieder jaar mag een ouder aan een kind een bedrag belastingvrij schenken. Voor 2023 is dit bedrag € 6.035.

Daarnaast bestaat er al ruim 100 jaar de mogelijkheid om eenmalig aan een kind een groter bedrag te schenken zonder schenkbelasting. Oorspronkelijk was dit 'de huwelijksgift' waarmee het kind een deel van de uitzet kon financieren. Op enig moment werd deze vrijstelling niet meer in overeenstemming met de maatschappelijke opvattingen geacht, tenslotte kon een kind ook gaan samenwonen of het geld gebruiken voor andere doeleinden zoals het opzetten van een bedrijf of het alleen aankopen van een huis. Toen werd besloten dat er eenmalig een verhoogd bedrag mocht worden geschonken aan een kind tussen 18 en 35 jaar, ongeacht de besteding en later is deze leeftijd opgetrokken naar 40 jaar. In 2010 bedroeg deze vrijstelling € 24.000.

In 2010 is in de wet opgenomen dat de verhoogde vrijstelling mocht worden verhoogd tot € 100.000 als het bedrag werd gebruikt voor een eigen woning, ofwel 'de jubelton'. Indien de schenking door ouder aan een kind werd gedaan mocht € 24.000 vrij worden besteed en moest tenminste € 76.000 daadwerkelijk in de woning worden geïnvesteerd.

De jubelton heeft sindsdien nog enkele wijzigingen ondergaan maar vanaf 2017 was deze schenking structureel en de ouder-kind relatie was geen voorwaarde meer.

In 2022 werd besloten om de jubelton af te schaffen, echter de belastingdienst had nog niet voldoende capaciteiten om de aangiftes aan te passen. Om die reden is besloten om de vrijstelling voor de eigen woning in 2023 te verlagen naar € 28.947 en vanaf 2024 daadwerkelijk af te schaffen.

Dat de eigen woning schenking in 2024 wordt afgeschaft wil echter niet zeggen dat de eenmalig verhoogde schenkingsvrijstelling tussen ouders en kinderen tussen 18 en 40 jaar, zonder bestedingseis, wordt afgeschaft. Deze, voormalige huwelijks-,gift zal blijven bestaan. Deze vrijstelling bedraagt in 2023 € 28.947 en wordt ieder jaar geïndexeerd. Het exacte bedrag voor 2024 is nog niet bekend.

Ofwel wilt u nog een grote schenking doen aan een ander dan uw kind tot maximaal € 28.947 voor een eigen woning dan moet u dit in 2023 doen. De vrijstelling voor ouders aan kinderen van dit bedrag blijft bestaan.

Een voorwaarde voor gebruikmaking van deze vrijstelling is dat er wel een aangifte schenkbelasting moet worden ingediend om een beroep te doen op de vrijstelling.

De schenking hoeft niet bij notariële akte te worden vastgelegd maar indien u een uitsluitingsclausule aan de schenking wilt verbinden waarmee de schenking niet aan 'de koude kant' gaat behoren of wilt u bepalen dat de schenking een voorschot op de erfenis is omdat niet alle kinderen de schenking tegelijkertijd krijgen en u wilt voorkomen dat bij uw overlijden nog niet alle kinderen de schenking hebben ontvangen dan is het zeker belangrijk om de schenking schriftelijk vast te leggen.

Uiteraard kunnen wij u hierbij adviseren.

Het kan ook u gebeuren: op een bepaald moment bent u niet meer in staat om uw eigen beslissingen te nemen; op persoonlijk, financieel en/of medisch vlak.

Dit kan tijdelijk of definitief zijn, bijvoorbeeld door een ongeluk of dementie of omdat u de rompslomp niet meer wilt als u op hoge leeftijd bent.

Veel mensen maken voor die situatie een levenstestament om daarin hun wensen vast te leggen.

In het levenstestament wijst u een vertrouwenspersoon aan die namens u beslissingen neemt als u dat zelf tijdelijk of definitief niet meer kunt of niet wilt en die uw zaken dan kan regelen. Bijvoorbeeld het betalen van rekeningen, het bijhouden van de administratie en het doen van belastingaangiften, maar ook het zorgen voor huisdieren etc.

Mag een vertrouwenspersoon dan zomaar alles namens u beslissen? Dat hoeft niet. U kunt allerlei maatregelen inbouwen om te voorkomen dat de vertrouwenspersoon niet conform uw wensen handelt. Bijvoorbeeld door de vertrouwenspersoon jaarlijks of per kwartaal verantwoording te laten afleggen aan een door u te benoemen toezichthouder maar juist ook door goed vast te leggen welke wensen u heeft.

Mag de vertrouwenspersoon wel of niet namens u de schenkingen voortzetten die u nu ieder maand aan een goed doel doet? Mag de vertrouwenspersoon andere schenkingen doen, bijvoorbeeld aan kinderen of andere toekomstige erfgenamen en zo ja, vanaf welk moment en voor welk bedrag?

Ook kunt u in een levenstestament opnemen wat er moet gebeuren als u niet meer thuis kunt wonen. Wilt u dan thuis verpleegd worden of toch naar een verpleeghuis? En wat moet er met het huis en inboedel gebeuren als u niet meer thuis kunt wonen? Veel mensen die een levenstestament maken, denken ook na over medische zaken, zoals bijvoorbeeld welke behandelingen ze nog willen ondergaan in de laatste fase van hun leven.

Het is belangrijk om tijdig een levenstestament op te maken, voordat de nood aan de man komt. Indien u niet meer bekwaam genoeg bent om uw wensen te uiten bij de notaris kan er geen levenstestament meer worden opgemaakt. Het is dan wel mogelijk om een bewindvoerder te laten benoemen door de kantonrechter maar een bewindvoerder is aan veel striktere regels gebonden en heeft voor veel beslissingen toestemming van de rechter nodig. Dit is te voorkomen door een levenstestament te maken en daarin de personen te benoemen die u vertrouwt en door uw wensen vast te leggen.

Een levenstestament is een andere akte dan een testament. In een testament bepaalt u hoe na uw overlijden de erfenis moet worden verdeeld en wie de erfenis mag regelen. Een levenstestament geldt juist indien u nog leeft maar dat u niet in staat bent u eigen belangen te behartigen.