De vraag of een kind onterfd kan worden is geen dagelijkse vraag maar komt wel met enige regelmaat voor in onze praktijk. U kunt zich voorstellen dat hier vaak een hele geschiedenis aan vooraf is gegaan.

Het formele juridische antwoord op de vraag is: "ja", u kunt een kind onterven in een testament waardoor het kind geen erfgenaam wordt.

Echter u kunt niet voorkomen dat een kind echt niets uit de erfenis ontvangt. Hoe zit dat?

In de wet is opgenomen dat een kind altijd recht heeft op een minimaal deel bij het overlijden van een ouder, ook genoemd: de legitieme portie.

Een kind kan binnen 5 jaar na overlijden van de ouder een beroep doen op de legitieme portie. Er komt hier geen rechter aan te pas die dit recht moet toekennen of het beroep gaat toetsen. Indien en zodra een kind het beroep doet, ontstaat automatisch het recht op deze legitieme portie. Als een kind te laat is, ook al zou een kind pas na 5 jaar op de hoogte zijn van het overlijden van de ouder, vervalt het recht om een beroep te kunnen doen op de legitieme portie.

Het bedrag van de legitieme portie is in beginsel de helft van het deel dat het kind zou hebben verkregen indien er geen testament was gemaakt. Stel een langstlevende ouder overlijdt en laat 3 kinderen na. Zonder testament zou ieder 1/3e deel hebben ontvangen. De legitieme portie bedraagt dan de helft van dit deel, ofwel 1/6e deel.

De legitieme portie is alleen een geldvordering op de erfgenamen. Een onterfd kind wordt niet medegerechtigd in de bezittingen en schulden, maar ontvangt alleen een deel van de waarde daarvan.

Belangrijk is dat de legitieme portie niet alleen wordt berekend over de erfenis die bij het overlijden over is. Bij deze erfenis worden eerst bepaalde schenkingen opgeteld en daar wordt dan de legitieme portie in berekend. Hiermee wordt voorkomen dat de ouder bijvoorbeeld vlak voor het overlijden alles zou weggeven aan de andere kinderen waardoor er bijna niets over zou zijn waarover de legitieme portie zou worden berekend. Onder meer alle schenkingen die aan kinderen zijn gedaan, wanneer dan ook, alsmede alle andere schenkingen binnen 5 jaar voor het overlijden worden bij de berekening meegenomen.

Ook al wordt een onterfd kind geen mede-erfgenaam, dit kind heeft wel recht op uitgebreide informatie over de erfenis om de omvang van de legitieme portie te berekenen. Daaronder valt ook de administratie van jaren voor het overlijden omdat een kind zou moeten kunnen nagaan of er schenkingen zijn gedaan die van invloed zijn op de berekening van de legitieme portie.

Op verzoek van het onterfde kind kan de kantonrechter de erfgenamen en/of executeur oproepen om een beschrijving van de omvang van de nalatenschap onder ede te bevestigen.

Uiteraard kunnen wij u meer vertellen indien u hier vragen over heeft.

Er kunnen vele redenen zijn op een testament te maken maar hierbij zetten wij de 10 meest voorkomende op een rij:

1) Een executeur aanstellen

Een executeur regelt de administratieve afwikkeling van de erfenis. Dit is praktisch, vooral als er meerdere erfgenamen zijn.

2) De wettelijke verdeling aanpassen

Bij getrouwde partners met kinderen zonder testament gaat in beginsel al het bezit naar de langstlevende partner en krijgen de kinderen een 'papieren erfdeel'.

Niet in alle situaties (bijvoorbeeld bij samengestelde gezinnen of een kind dat beoogd bedrijfsopvolger is), is deze regeling gewenst en kan dit met een testament op maat worden gemaakt.

3) Erfbelasting besparen of uitstellen

Het soort langstlevende-testament dat u kiest is van invloed op het uitstellen of besparen van erfbelasting die kinderen moeten betalen. Bij het kiezen van een geschikte testamentvorm wordt rekening gehouden met de mogelijk verschuldigde erfbelasting. Met een tweetrapstestament kan erfbelasting worden uitgesteld naar het overlijden van de laatste ouder maar kan mogelijk ook de erfbelasting hoger uitpakken. Wij kunnen u adviseren over de beste keuze in uw situatie.

4) Uitsluitingsclausule

Met een uitsluitingsclausule voorkomt u dat degene die van u erft de erfenis moet delen met zijn/haar ex-partner als hij/zij zou gaan scheiden. U bepaalt namelijk met deze clausule dat deze niet tot een gemeenschap van goederen gaat behoren.

5) Clausule voor de zorgbijdrage

Er zijn mensen die het niet acceptabel vinden als de achtergebleven ouder die in het verpleeghuis opgenomen wordt, daarvoor de erfenis van de kinderen moet 'opeten'. Sinds een aantal jaren wordt namelijk de zorgbijdrage over het inkomen én het vermogen betaald. Met een clausule in het testament wordt dan geprobeerd dit enigszins te voorkomen.

6) Vermogen in de familie houden (tweetrapsmaking)

Al iemand van u geërfd heeft en deze overlijdt daarna, dan vererft dat wat over is van de erfenis naar diens erfgenamen. Hierdoor kan het vermogen buiten de familie terechtkomen of na een scheiding, via het overlijden van een kind, alsnog bij de andere ouder van het kind (een ex-partner) terecht komen. In een testament kan hiermee rekening worden gehouden en bepalen dat het vermogen doorvererft binnen de eigen familie.

7) Voordeel voor kleinkinderen

Met het opnemen van een legaat aan kleinkinderen kan bijna altijd een besparing van erfbelasting worden bereikt.

8) Bedrijfsopvolger aanwijzen

Door het overlijden van een ondernemer kan een bedrijf in handen komen van erfgenamen die geen verstand hebben van ondernemen waardoor het bedrijf in problemen kan komen en er ruzie kan ontstaan tussen de erfgenamen.

Met een goed testament kunnen veel problemen worden voorkomen en ook voor voordelen voor de erfbelasting kan het nodig zijn om via het testament de bedrijfsopvolger aan te wijzen.

9) Voogd en/of bewindvoerder aanwijzen.

Als beide ouders overlijden terwijl er nog minderjarige kinderen zijn moet er een voogd worden aangewezen die de opvoeding en verzorging op zich gaat nemen en die in beginsel ook de erfenis gaat beheren.

Door in een testament al een voogd aan te wijzen en een bewindvoerder die de erfenis gaat beheren worden veel problemen voorkomen.

10) Andere erfgenamen aanwijzen

Als er geen testament is regelt de wet wie de erfgenamen zijn. Als er geen partner of kinderen zijn, dan erven ouders, broers en zussen. Als er geen contact is met een van deze personen kan hiervan in het testament worden afgewezen. Ook voor het benoemen van een goed doel als erfgenaam is een testament nodig.

Veelal wordt gedacht dat met het maken van een testament ook de begunstiging van een uitkering van een verzekering geregeld is. Echter veelal staat een levensverzekering op zichzelf en als de begunstiging dan niet goed is afgestemd met het testament kan dit voor onaangename verrassingen leiden, zeker als het om een substantieel bedrag gaat.

In een procedure waarover Rechtbank Gelderland zich mocht buigen waren de kinderen van de overledene tot enig erfgenaam benoemd, ook na zijn hertrouwen.

De net (voor het aangaan van het 2e huwelijk ) afgesloten polis van de overledene noemt ‘weduwe van verzekeringnemer’ als begunstigde boven de erfgenamen.

Had de overledene nu bedoeld dat de uitkering aan zijn kinderen zou toekomen of zijn echtgenote? Zij waren het in ieder geval niet eens over de uitleg en vroegen de rechtbank om een uitspraak.

De rechter besloot om bewijsmiddelen toe te laten om duidelijk te krijgen wat de bedoeling van de overledene was geweest. In deze bleek gelukkig uit gesprekken met een notaris en aantekeningen daarvan dat de overledene zich goed gerealiseerd had dat zonder wijziging van de polis de echtgenote de uitkering zou krijgen zodat de rechter hierbij kon aansluiten.

Maar wat te doen als in de polis nog de naam van een ex-partner staat terwijl het huis en hypotheekschuld na de scheiding aan de kinderen moet toekomen? Zeker als de schuld hoger is dan de waarde van de woning kan dit tot een vervelende situatie leiden.

Het is daarom belangrijk om na een scheiding de polissen goed na te laten kijken.

In een testament is het mogelijk om de erfenis tot een bepaalde leeftijd van kinderen onder 'bewind' te stellen. Er wordt dan een bewindvoerder aangewezen die het kind begeleidt bij het beheren van de erfenis. Het is mogelijk om een dergelijk bewind ook voor een levensverzekering te regelen maar let op: als dit niet in de polis is geregeld is het bewind uit het testament niet van toepassing op deze uitkering.

Ook als in de polis staat dat ‘de erfgenamen’ begunstigden zijn kan het misgaan. In de polisvoorwaarden staat wie als erfgenamen worden aangemerkt voor de verzekering. Meestal zijn dit de erfgenamen die in ‘standaard’ gevallen door de wet als erfgenaam worden aangewezen. Als in een testament andere erfgenamen zijn aangewezen dan de ‘standaard’ wettelijke erfgenamen kan de uitkering dus nog steeds bij de verkeerde personen terecht komen. Bijvoorbeeld als een kind is onterfd.

Ook al lijkt het nu of een uitkering van een verzekering volledig buiten een erfenis omgaat is dat echter ook niet helemaal het geval.

Als in een erfenis meer schulden dan bezittingen zijn kan, onder bepaalde voorwaarden, een begunstigde van een verzekering toch worden aangesproken om met de uitkering (een gedeelte van) dit tekort te voldoen.

Uiteraard kunnen wij u verder adviseren om te zorgen dat uw polis aansluiten bij uw wensen en/of uw testament.