Het kan ook u gebeuren: op een bepaald moment bent u niet meer in staat om uw eigen beslissingen te nemen; op persoonlijk, financieel en/of medisch vlak.

Dit kan tijdelijk of definitief zijn, bijvoorbeeld door een ongeluk of dementie of omdat u de rompslomp niet meer wilt als u op hoge leeftijd bent.

Veel mensen maken voor die situatie een levenstestament om daarin hun wensen vast te leggen.

In het levenstestament wijst u een vertrouwenspersoon aan die namens u beslissingen neemt als u dat zelf tijdelijk of definitief niet meer kunt of niet wilt en die uw zaken dan kan regelen. Bijvoorbeeld het betalen van rekeningen, het bijhouden van de administratie en het doen van belastingaangiften, maar ook het zorgen voor huisdieren etc.

Mag een vertrouwenspersoon dan zomaar alles namens u beslissen? Dat hoeft niet. U kunt allerlei maatregelen inbouwen om te voorkomen dat de vertrouwenspersoon niet conform uw wensen handelt. Bijvoorbeeld door de vertrouwenspersoon jaarlijks of per kwartaal verantwoording te laten afleggen aan een door u te benoemen toezichthouder maar juist ook door goed vast te leggen welke wensen u heeft.

Mag de vertrouwenspersoon wel of niet namens u de schenkingen voortzetten die u nu ieder maand aan een goed doel doet? Mag de vertrouwenspersoon andere schenkingen doen, bijvoorbeeld aan kinderen of andere toekomstige erfgenamen en zo ja, vanaf welk moment en voor welk bedrag?

Ook kunt u in een levenstestament opnemen wat er moet gebeuren als u niet meer thuis kunt wonen. Wilt u dan thuis verpleegd worden of toch naar een verpleeghuis? En wat moet er met het huis en inboedel gebeuren als u niet meer thuis kunt wonen? Veel mensen die een levenstestament maken, denken ook na over medische zaken, zoals bijvoorbeeld welke behandelingen ze nog willen ondergaan in de laatste fase van hun leven.

Het is belangrijk om tijdig een levenstestament op te maken, voordat de nood aan de man komt. Indien u niet meer bekwaam genoeg bent om uw wensen te uiten bij de notaris kan er geen levenstestament meer worden opgemaakt. Het is dan wel mogelijk om een bewindvoerder te laten benoemen door de kantonrechter maar een bewindvoerder is aan veel striktere regels gebonden en heeft voor veel beslissingen toestemming van de rechter nodig. Dit is te voorkomen door een levenstestament te maken en daarin de personen te benoemen die u vertrouwt en door uw wensen vast te leggen.

Een levenstestament is een andere akte dan een testament. In een testament bepaalt u hoe na uw overlijden de erfenis moet worden verdeeld en wie de erfenis mag regelen. Een levenstestament geldt juist indien u nog leeft maar dat u niet in staat bent u eigen belangen te behartigen.

Het is niet vanzelfsprekend om een erfenis te accepteren. Heeft de overledene schulden? Of wilt u om een andere reden geen erfgenaam zijn? U kunt de erfenis accepteren (zuiver aanvaarden), accepteren onder voorwaarden (beneficiair aanvaarden) of afstand doen (verwerpen).

Als erfgenaam bent u niet verplicht de erfenis te accepteren. Maar als u eenmaal een keuze heeft gemaakt, kunt u deze keuze in principe niet meer veranderen.

Niet altijd heeft een erfgenaam de vrije keuze om te aanvaarden, te verwerpen of beneficiair te aanvaarden. Voor minderjarigen, personen die onder curatele staan, personen die in de wettelijke schuldsanering zijn betrokken of die failliet zijn verklaard, is er geen vrije keuze. Zij kunnen alleen beneficiair aanvaarden. Bij het verwerpen van een erfenis is voor deze personen vaak toestemming van de kantonrechter nodig.

Bij bewind geldt in veel gevallen dat er alleen beneficiair kan worden aanvaard of verwerpen met toestemming van de kantonrechter.

De erfenis accepteren

Het accepteren van de erfenis wordt ook wel zuiver aanvaarden genoemd. De keuze om een erfenis te aanvaarden kan grote gevolgen voor uw financiën hebben. Bij zuivere aanvaarding moet u namelijk, als de erfenis niet groot genoeg is om de schulden van de erfenis te betalen, deze schulden zelf uit uw eigen vermogen betalen. Alleen bij een onbekend testament of een onverwachte schuld kan de rechter u soms beschermen.

Het accepteren van de erfenis hoeft niet via de rechtbank te lopen waardoor kosten worden bespaard. Zuivere aanvaarding ontstaat automatisch door u te gedragen als erfgenaam, zoals door het pinnen met het pasje van de overledene of het verkopen van bezittingen uit de erfenis.

De erfenis onder voorwaarden accepteren

Het accepteren van de erfenis onder voorwaarden wordt ook wel beneficiair aanvaarden genoemd. Het voordeel is dat u daarmee wordt beschermd tegen alle schulden uit de erfenis (soms niet tegen de uitvaartkosten). Wel moet u de erfenis, als er meer schulden dan bezittingen in zitten, samen met de andere erfgenamen afwikkelen volgens de procedure die in de wet staat en onder toezicht van de rechter. Dit wordt 'vereffening' genoemd. Vereffening kost de erfgenamen meer werk en kan ook extra kosten geven. Erfgenamen die het zekere voor het onzekere willen nemen, kiezen vaak voor beneficiaire aanvaarding via de rechtbank.

Afstand doen van de erfenis

Als u geen erfgenaam wilt zijn, dan kunt u afstand van de erfenis doen bij de rechtbank. Dit wordt ook wel verwerping genoemd.

De belangrijkste gevolgen zijn:

- U loopt niet het risico dat u de schulden uit de erfenis zelf uit eigen vermogen hoeft te betalen (soms wel de uitvaartkosten). Daar staat tegenover dat u ook helemaal niets meer uit de erfenis krijgt, ook geen persoonlijke bezittingen.

- In sommige verzekeringspolissen is geregeld dat de erfgenamen die de erfenis hebben verworpen, geen recht meer hebben op de uitkering van de polis.

- Door te verwerpen kan uw kind in uw plaats als erfgenaam worden aangemerkt, Als uw kind jonger is dan 18 jaar dan moet u eerst toestemming van de rechter hebben om te verwerpen die eigenlijk alleen wordt gegeven bij een negatief saldo van de erfenis.

Het aankopen van een woning in deze tijd is zeker niet gemakkelijk en als het dan toch gelukt is en er geklust moet worden hebben samenwoners niet altijd zin en tijd om dan nog de zaken goed te regelen bij de notaris.

Veel partners die gaan samenwonen staan vaak helemaal niet stil bij de vermogensrechtelijke gevolgen daarvan. Ze kopen een woning, al dan niet op beider naam, met veelal een deel eigen geld. De inbreng van eigen geld kan voor ieder gelijk zijn maar het is ook regelmatig aan de orde dat een van de partners meer uit eigen geld bijlegt, al dan niet uit een schenking van ouders of uit de opbrengst van een woning die voorheen alleen van een van de partners was.

Of wat te doen als tijdens de samenwoning een van de partners een hoger inkomen heeft en een groter aandeel in de maandelijkse aflossing van de hypothecaire schuld voor zijn of haar rekening neemt?

Heeft de partner die bij aanvang of gedurende de samenwoning meer geld heeft ingelegd recht op terugbetaling van die inleg?

Dergelijke discussies worden bijna wekelijks voorgelegd aan de rechter die daar dan een oordeel over moet vellen.

Voor echtgenoten of partners met een geregistreerd partnerschap is er een regeling opgenomen in de wet. Die regeling komt erop neer dat als een echtgenoot meebetaalt aan een bezitting van een andere echtgenoot (dat kan ook diens aandeel in de gezamenlijke woning zijn) of een schuld aflost die betrekking heeft op de bezitting van een andere echtgenoot een vergoedingsrecht heeft, ofwel recht op terugbetaling. Deze regeling geldt in principe niet voor ongehuwde samenwoners.

Sterker nog, als bij samenwoners wel een vordering vanwege een vergoedingsrecht wordt aangenomen, verjaart deze vordering in beginsel 5 jaar nadat het vergoedingsrecht is ontstaan omdat bij samenwoners de algemene verjaringsregels van toepassing zijn, in tegenstelling tot bij echtgenoten waarbij de verjaringstermijn pas gaat lopen na einde van het huwelijk.

Het is mogelijk dat de rechter wel of geen 'stilzwijgende afspraken' aanneemt maar als er geen schriftelijke afspraken zijn gemaakt dan is het nu in de rechtspraak redelijk ongewis of er bij het einde van de relatie nog geconcludeerd kan worden dat er een vergoedingsrecht bestaat.

Overigens zal het ook niet altijd gewenst zijn dat er nog een vergoedingsrecht is. Als een van de partners met een hoger inkomen vaker de boodschappen betaalde of de rekening in het restaurant voor zijn of haar rekening nam dan zit de ander er waarschijnlijk niet op te wachten dat na twintig jaar deze betalingen nog even vereffend worden.

Alle reden voor samenwoners om duidelijke afspraken met elkaar te maken als zij ongelijke bedragen inleggen in de woning en/of een ongelijk inkomen hebben en daarnaast is het verstandig om met enige regelmaat die afspraken te laten toetsen of herzien als de situatie verandert.

Ga je samenwonen dan helpen wij graag bij het vastleggen van de afspraken over het investeren van eigen geld in de woning.

Woon je al langer samen zonder samenlevingscontract of wil je de lang geleden gemaakte afspraken nog eens na laten toetsen aan de huidige situatie dan kun je uiteraard ook bij ons terecht.