Overeenkomsten kunnen in beginsel vormvrij tot stand komen. Ook mondelinge afspraken zijn dus in principe rechtsgeldig (alhoewel vaak moeilijk te bewijzen). De wetgever heeft echter bepaald dat voor particulieren (die niet bedrijfsmatig handelen) bij aankoop van een woning een schriftelijkheidsvereiste geldt en dat na het ondertekenen van de koopovereenkomst en het ter hand stellen van de koopovereenkomst voor de koper een bedenktijd van drie dagen geldt.

Dit schriftelijkheidsvereiste is om te voorkomen dat bij de aankoop van een woning overhaaste en ondoordachte beslissingen worden genomen, men niet de mogelijkheid heeft gehad een deskundige in te schakelen en men niet precies weet wat de inhoud van de overeenkomst is.

Wanneer men een mondelinge koopovereenkomst sluit, kan tussen de koper en verkoper onduidelijkheid bestaan over de precieze inhoud van de koopovereenkomst. Partijen maken immers vaak niet enkel afspraken over de aan te kopen woning en de kooprijs, maar bijvoorbeeld ook over een financieringsvoorbehoud, (verborgen) gebreken, de leveringsdatum etc. Om onduidelijkheden te voorkomen dient de overeenkomst dus op schrift te worden gesteld.

Met het invoeren van een bedenktijd van drie dagen heeft de wetgever beoogd te voorkomen dat men overhaaste besluiten zou nemen waar het gaat om het nemen van een zeer belangrijke beslissing, namelijk het aankopen van een woning. Binnen de bedenktijd kan de koopovereenkomst zonder opgaaf van redenen worden ontbonden door de koper.

In december 2011 heeft de Hoge Raad, de hoogste rechtsprekende instantie van Nederland, uitgemaakt dat ook een particuliere verkoper een beroep kan doen op het schriftelijkheidsvereiste. Zolang geen schriftelijke koopovereenkomst is gesloten, kan ook de verkoper niet worden gehouden aan nakoming. Tot het meewerken aan het opmaken van een schriftelijke koopovereenkomst kan de verkoper nooit gedwongen worden.

Onlangs heeft de Rechtbank uitspraak gedaan over de volgende casus: Verkoper en koper worden het mondeling eens over de koopprijs. Vervolgens stuurt verkoper een email naar de koper met als bijlage een concept-koopovereenkomst. De koper tekent de overeenkomst en stuurt deze terug naar de verkoper. De volgende dag stuurt de koper een WhatsApp-bericht naar verkoper "Hallo, hebben jullie de overeenkomst gelezen en getekend?". Verkoper antwoordt: "Haha ongeduldige. Hij is gelezen en prima wat we hebben besproken opgetekend. Morgen heb jij hem in bezit met onze handtekening.".

U raadt het al: de volgende dag heeft verkoper de koper gebeld met de mededeling dat de woning niet meer wordt verkocht.

De koper pikt dit niet en spant een rechtszaak aan tegen de verkoper en legt conservatoir beslag op de woning.

De voorzieningenrechter bepaalt: "een schriftelijke koopovereenkomst is een onderhandse akte. Krachtens de wet geldt voor deze akten het vormvoorschrift van ondertekening. Het WhatsApp-bericht kan hier niet onder worden geschaard en moet slechts worden gezien als een toezegging van verkoper dat hij de koopovereenkomst zal ondertekenen. Maar omdat geen sprake is van een door verkoper getekende koopovereenkomst, is niet voldaan aan het schriftelijkheidsvereiste.". De rechtbank wijst de vordering van koper af en heft het conservatoir beslag op.